Λιβαδικοί τύποι στην Ελλάδα

Λιβαδικοί τύποι στην Ελλάδα

Λιβάδι είναι το φυσικό οικοσύστημα που καλύπτεται από ποώδη ή θαμνώδη βλάστηση και παράγει βοσκήσιμη ύλη για τα αγροτικά και τα άγρια ζώα, ενώ παράλληλα προσφέρει και άλλα αγαθά και υπηρεσίες όπως είναι τα θηράματα, το νερό, η προστασία του περιβάλλοντος, η αναψυχή κτλ. Εκτός από τα λιβάδια που είναι φυσικά οικοσυστήματα υπάρχουν και οι λειμώνες ή τεχνητά λιβάδια, που είναι ποώδεις φυτοκοινωνίες χορτοδοτικών κτηνοτροφικών φυτών, που δημιουργούνται τεχνητά με κατεργασία του εδάφους και ανανεώνονται με παραβλάστηση ή νέα σπορά, ύστερα από τη βόσκηση ζώων ή θέρισμα για παραγωγή σανού.

Ο τύπος του λιβαδιού αποτελεί την ευρύτερη ταξινομική μονάδα και χαρακτηρίζεται από τη γενική όψη και τη φυσιογνωμία της βλάστησης, δηλαδή από τα φυτά που κυριαρχούν είτε αυτά είναι ποώδη ή ξυλώδη. Στην Ελλάδα απαντούν τέσσερις τύποι λιβαδιών, τα ποολίβαδα, τα φρυγανολίβαδα, τα θαμνολίβαδα και τα δασολίβαδα.

1. Ποολίβαδα

Ποολίβαδα ή χορτολίβαδα ή χορτολιβαδικές εκτάσεις είναι τα οικοσυστήματα που καλύπτονται κατά κύριο λόγο με ποώδη φυτά. Μεταξύ των φυτών αυτών κυρίαρχα από πλευράς βιομάζας είναι τα αγρωστώδη, ενώ τα πλατύφυλλα κυριαρχούν σε αριθμό ειδών. Η βλάστηση των ποολίβαδων αποτελείται από μεγάλη ποικιλία φυτικών ειδών τα οποία είναι μονοετή ή πολυετή. Η ετήσια λιβαδική παραγωγή των ποολίβαδων εξαρτάται από την κλιματική ζώνη, τη σύνθεση της βλάστησης το είδος του εδάφους και το βαθμό χρησιμοποίησής τους από τα ζώα που βόσκουν. Η κύρια χρήση τους είναι η βόσκηση από τα αγροτικά και τα άγρια ζώα. Απαντούν σε όλες τις υψομετρικές ζώνες.

2. Φρυγανολίβαδα

Φρυγανολίβαδα ονομάζονται τα λιβάδια όπου κυριαρχούν τα φρύγανα. Φρύγανα είναι τα ξυλώδη φυτά που εμφανίζουν το φαινόμενο του εποχιακού διμορφισμού δηλαδή της αντικατάστασης των μεγάλων χειμερινών φύλλων με μικρά θερινά φύλλα στο τέλος της άνοιξης, ώστε να περιορίσουν τη διαπνοή (απώλεια νερού) και να ανταπεξέλθουν έτσι στη μακρά και ξηρή θερινή περίοδο. Τα κυριότερα είδη φρυγάνων που χαρακτηρίζουν τα φρυγανολίβαδα της χώρας μας είναι η αστοιβίδα, η ασφάκα, το θυμάρι και η λαδανιά. Η ετήσια λιβαδική παραγωγή τους είναι σχετικά χαμηλή γιατί τα φρύγανα δεν είναι επιθυμητά για βόσκηση από τα ζώα και τα εδάφη στα οποία αναπτύσσονται είναι αβαθή και βραχώδη. Στην Ελλάδα απαντούν κυρίως στη δυτική και νότια ηπειρωτική περιοχή καθώς και στα νησιά.

3. Θαμνολίβαδα

Θαμνολίβαδα χαρακτηρίζονται τα λιβάδια όπου κυριαρχούν οι θάμνοι. Η βλάστηση των θαμνολίβαδων αποτελείται από μεγάλη ποικιλία ειδών. Στη χώρα μας διακρίνονται δύο κύριες μορφές, τα θαμνολίβαδα αείφυλλων πλατύφυλλων θάμνων με κυριότερα είδη το πουρνάρι, την κουμαριά, το φιλλύκι, την αριά και το ρείκι (την πιο χαρακτηριστική σειρά αποτελούν οι πρινώνες στους οποίους κυριαρχεί το πουρνάρι) και τα θαμνολίβαδα φυλλοβόλων θάμνων με κυριότερα είδη το γάβρο, το φράξο, την κρανιά και την αγριογκορτσιά. Η ετήσια λιβαδική παραγωγή των θαμνολίβαδων είναι γενικά υψηλή. Έχουν μεγάλη οικονομική αξία γιατί αποτελούν πολύτιμη πηγή τροφής κυρίως για τα γίδια τη χειμερινή και τη θερινή περίοδο, όταν η ποώδης βλάστηση είναι περιορισμένη ή ξηρή. Εκτός από την παραγωγή, τα θαμνολίβαδα προσφέρουν και άλλες χρήσεις όπως είναι η συγκράτηση και προστασία του εδάφους, η ευνοϊκή ρύθμιση της υδρολογίας των λεκανών απορροής, η παραγωγή καυσοξύλων και η βελτίωση του τοπίου. Στη χώρα μας απαντούν σε εδάφη αβαθή και άγονα και σε περιβάλλοντα με άνιση κατανομή της ετήσιας βροχόπτωσης σε όλες τις υψομετρικές ζώνες.

4. Δασολίβαδα

Δασολίβαδα ονομάζονται οι λιβαδικές εκτάσεις μέσα στις οποίες φύονται διεσπαρμένα μεμονωμένα άτομα ή συδενδρίες ή λόχμες δασικής βλάστησης. Αν και ο τύπος αυτός περιέχει δασικά δέντρα η κύρια χρήση του είναι η παραγωγή βοσκήσιμης ύλης. Τα δέντρα συγκροτούν ένα χαλαρό ανώροφο με κάλυψη το ανώτερο 30-40% του εδάφους. Η βλάστηση των δασολίβαδων είναι πολύ πλούσια σε είδη γιατί πρόκειται για πολυώροφα οικοσυστήματα. Στη χώρα μας διακρίνονται τρεις κύριες μορφές δασολίβαδων: των κωνοφόρων, των αείφυλλων πλατύφυλλων και των φυλλοβόλων πλατύφυλλων δέντρων. Στα κωνοφόρα υπάγονται η χαλέπιος πεύκη με υπόροφο θαμνώδη φυτά, η τραχεία πεύκη με υπόροφο θαμνώδη ή ποώδη φυτά και η μαύρη πεύκη με υπόροφο ποώδη φυτά. Στα αείφυλλα πλατύφυλλα ανήκουν τα δασολίβαδα πουρναριού με υπόροφο ποώδη είδη ή φρύγανα. Στα φυλλοβόλα πλατύφυλλα ανήκουν τα δασολίβαδα των φυλλοβόλων δρυών με χαρακτηριστικό είδος αυτό της βαλανιδιάς με υπόροφο φρύγανα. Η ετήσια λιβαδική παραγωγή των δασολίβαδων είναι κατά κανόνα υψηλότερη από τους άλλους λιβαδικούς τύπους γιατί επηρεάζεται από τον υπόροφο και τον ανώροφο. Έχουν μεγάλη οικονομική αξία γιατί χρησιμοποιούνται από όλα τα είδη των ζώων και καλύπτουν μεγάλες εκτάσεις. Παράγουν όμως και άλλα αγαθά και υπηρεσίες όπως προϊόντα ξύλου, νερό, θηράματα, προστασία του εδάφους και αναψυχή. Στη χώρα μας απαντούν σε όλα τα υψόμετρα και κυρίως στις παρυφές των δασών, που σημαίνει ότι προέρχονται από δάση, τα οποία υπεραραιώθηκαν εξαιτίας διαφόρων ανθρωπογενών αιτίων.

Οι ορισμοί και οι υπόλοιπες πληροφορίες προέρχονται από το βιβλίο των Β.Π. Παπαναστάση και Β.Ι. Νοϊτσάκη, 1992, Λιβαδική Οικολογία, Εκδόσεις Γιαχούδη-Γιαπούλη, Θεσσαλονίκη.

Κωνσταντίνος Μαντζανάς