Εναλλακτικές χρήσεις ποωδών λιβαδικών φυτών της οικογένειας Gramineae
Από αρχαιότατους χρόνους είδη της οικογένειας των αγρωστωδών (Triticum aestivum, Zea mays, Oryza sativa, κλπ) αποτελούν τη βάση της διατροφής των ανθρώπων, ενώ άλλα (Dactylis glomerata, Lolium spp., Festuca spp., Bromus spp., κλπ) της διατροφής των αγροτικών ζώων. Επιπλέον χρησιμοποιούνται σε χλοοτάπητες για αισθητικούς (κήπους, πάρκα) και λειτουργικούς (αθλητικές εγκαταστάσεις) σκοπούς καθώς και για αποκατάσταση διαταραγμένων περιοχών (λατομεία, χωματερές, πρανή δρόμων) με στόχο την προστασία από τη διάβρωση και την ανόρθωση του οικοσυστήματος. Εκτός όμως από αυτές τις γνωστές χρήσεις τους, υπάρχουν και ορισμένες ακόμη που παρουσιάζουν οικονομικό ενδιαφέρον. Σκοπός της παρούσας εργασίας ήταν η διερεύνηση και καταγραφή εναλλακτικών χρήσεων φυτικών ειδών της οικογένειας των αγρωστωδών. Ενδιαφέρον παρουσιάζουν οι φαρμακευτικές ιδιότητες που έχει το Cynodon dactylon, ως ενεργειακά μπορούν να αξιοποιηθούν τα Arundo donax, και Phalaris arundinacea, στην ανθοδετική ως αποξηραμένα συχνά χρησιμοποιούνται τα Briza maxima, Lagurus ovatus και Stipa pennata, ενώ κατάλληλα για γρασίδι κατοικίδιων γατών (cat grass) είναι τα Avena sterilis, και Dactylis glomerata.
Δομή και λειτουργία των δασολιβαδικών συστημάτων του Νομού Φλώρινας
Κατά την απογραφή των αγροδασικών συστημάτων του Νομού Φλώρινας που έγινε την περίοδο 2006-2007, εντοπίστηκαν 20 δασολιβαδικά συστήματα, τα χαρακτηριστικά των οποίων καταγράφηκαν λεπτομερώς σε ειδικό έντυπο περιγραφής. Ανάλογα με το δέντρο του ανωρόφου εντοπίστηκαν πέντε τύποι δασολιβαδικών συστημάτων: της δρυός, της λεύκης, της ιτιάς, της αμυγδαλιάς και της καρυδιάς. Η συνολική έκταση των συστημάτων αυτών ανέρχονταν σε 2.100 εκτάρια. Το μεγαλύτερο ποσοστό στην έκταση, περίπου 90% κατείχαν τα συστήματα δρυός, η έκταση των οποίων ήταν δημόσια ή κοινοτική. Των υπόλοιπων συστημάτων η έκταση ήταν ιδιωτική. Τα κυριότερα χαρακτηριστικά των πρώτων ήταν οι μεγάλες κλίσεις 15-40%, η μεγάλη πυκνότητα των δέντρων, η παρουσία ποικίλων ξυλωδών ειδών στον υπόροφο και η μέτρια έως κακή λιβαδική κατάσταση, ενώ των υπόλοιπων ήταν η μεγάλη ποικιλία ξυλωδών ειδών στον ανώροφο, οι μικρές κλίσεις, η μικρή πυκνότητα των δέντρων, η απουσία θάμνων και τέλος η μέτρια έως καλή λιβαδική κατάσταση. Κάποια από τα συστήματα αυτά εγκαταλείφθηκαν ύστερα από την απομάκρυνση των ζώων που έβοσκαν τις εκτάσεις αυτές στο παρελθόν και αυτό οφείλεται σε διάφορους κοινωνικοοικονομικούς παράγοντες καθώς και στην αλλαγή του συστήματος εκτροφής των ζώων. Τα υπόλοιπα συστήματα βόσκονται 6 μήνες το χρόνο περίπου από σημαντικό αριθμό αγροτικών ζώων. Τα συστήματα αυτά πέρα από τη βόσκηση προσφέρουν και άλλες υπηρεσίες όπως την αποφυγή της επιφανειακής απορροής των υδάτων και τη συγκράτηση των εδαφών, τη διατήρηση της βιοποικιλότητας, τη δέσμευση του άνθρακα και την αναψυχή οπότε κρίνεται απαραίτητη η διατήρησή τους.
Μεταβολή των ποιοτικών χαρακτηριστικών των φυτικών υπολειμμάτων σε σχέση με τη διαδοχή της βλάστησης σε ημίξηρα Mεσογειακά λιβάδια
Τα φυτικά υπολείμματα παίζουν πρωταρχικό ρόλο στην λειτουργία της ανακύκλωσης των θρεπτικών στοιχείων στα λιβαδικά οικοσυστήματα, αφού αποτελούν το υπόστρωμα για τους μικροοργανισμούς του εδάφους κατά τη διαδικασία της αποσύνθεσης. Τα ποιοτικά τους χαρακτηριστικά εξαρτώνται από τη σχετική περιεκτικότητά τους σε θρεπτικά στοιχεία και δομικές χημικές ενώσεις. Στην έρευνα αυτή ελέγχθηκε η υπόθεση ότι η εξέλιξη της δευτερογενούς διαδοχής στις λιβαδικές φυτοκοινότητες διαφοροποιεί τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των φυτικών υπολειμμάτων που παράγονται κατά το στάδιο του γηρασμού με τέτοιο τρόπο που δύνανται να επηρεάσουν τον ρυθμό αποικοδόμησής τους. Η έρευνα πραγματοποιήθηκε στην Επαρχία Λαγκαδά του νομού Θεσσαλονίκης, όπου αναγνωρίστηκαν τέσσερις τύποι λιβαδικής βλάστησης, οι οποίοι αντιπροσώπευαν τέσσερις διαδοχικές καταστάσεις, ήτοι εγκαταλελειμμένος αγρός, ποολίβαδο, αραιό και πυκνό θαμνολίβαδο. Σε φυτικά υπολείμματα ποώδους βλάστησης, τα οποία συλλέχθησαν τον Οκτώβριο 2003, προσδιορίστηκαν η περιεκτικότητά τους σε C και N, σε δομικά συστατικά (κυτταρικά τοιχώματα, κυτταρίνη, λιγνίνη), οι λόγοι C/N, λιγνίνης /N, λιγνίνης – κυτταρίνης και οι δείκτες HLQ, LCH και LCI. Βρέθηκε ότι τα ποιοτικά χαρακτηριστικά των φυτικών υπολειμμάτων στο στάδιο του γηρασμού: α. μεταβάλλονται με την πρόοδο της διαδοχής πιθανότατα ως αποτέλεσμα των αλλαγών στη σύνθεση της βλάστησης, β. είναι καλύτερα στα αρχικά στάδια διαδοχής και γ. παρουσιάζουν ιδιαιτερότητες στον εγκαταλελειμμένο αγρό, γεγονός που απαιτεί περαιτέρω διερεύνηση.
Συμβολή στη γνώση της χλωρίδας των λιβαδικών οικοσυστημάτων της περιοχής Λαγκαδά Θεσσαλονίκης
Η περιοχή Λαγκαδά βρίσκεται περίπου 30 km BA της πόλης της Θεσσαλονίκης. Οι λιβαδικές εκτάσεις καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος του ημιορεινού – ορεινού τμήματος της περιοχής και αποτελούν σημαντικό τμήμα των λεκανών απορροής των λιμνών Κορώνειας και Βόλβης. Οι λίμνες Κορώνεια και Βόλβη αποτελούν μαζί προστατευόμενη περιοχή υψηλής σημασίας (Σύμβαση Ραμσάρ, Εθνικό Πάρκο, NATURA 2000). Η γνώση και καταγραφή της χλωρίδας των λιβαδικών αυτών οικοσυστημάτων, καθώς και τα οικολογικά χαρακτηριστικά των φυτών που τα συνθέτουν, αποτελούν απαραίτητα πρωτογενή στοιχεία για την ορθή διαχείριση της ευρύτερης περιοχής. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι να συμβάλει στη γνώση των ειδών της χλωρίδας που απαντώνται στα λιβαδικά οικοσυστήματα της περιοχής Λαγκαδά Θεσσαλονίκης καθώς και στη διερεύνηση των οικολογικών χαρακτηριστικών τους. Παρουσιάζονται ο κατάλογος των ειδών και ο τύπος λιβαδικής βλάστησης, όπου καταγράφηκε κάθε είδος. Επιπλέον δίνονται η βιοτική μορφή, ο κύκλος ζωής και ο κύκλος φωτοσύνθεσης κάθε είδους. Συνολικά καταγράφηκαν 155 είδη που ανήκουν σε 32 οικογένειες και 107 γένη. Μεταξύ των ειδών υπάρχουν τόσο ετήσια, όσο και διετή και πολυετή είδη, ενώ 6 βασικές βιοτικές μορφές είναι παρούσες. Ανάμεσα στα αγρωστώδη 4 είδη ακολουθούν τη C4 φωτοσυνθετική πορεία. Τα αποτελέσματα αυτά ενισχύουν την άποψη ότι για την προστασία και διατήρηση της ποικιλότητας με σκοπό την καλύτερη λειτουργία των οικοσυστημάτων είναι απαραίτητη η ύπαρξη και διατήρηση στην ευρύτερη περιοχή όλων των τύπων βλάστησης που συνθέτουν το τοπίο της περιοχής.
Ανάλυση δύο δεικτών αποτελεσματικότητας χρησιμοποίησης του νερού στη Dactylis glomerata L.
Ο σκοπός της εργασίας αυτής ήταν η ανάλυση δύο δεικτών αποτελεσματικότητας χρησιμοποίησης του νερού στη Dactylis glomerata L., ένα ευρύτατα διαδεδομένο είδος στη μεσογειακή περιοχή, κατά τη διάρκεια της αυξητικής περιόδου. Ο ρυθμός φωτοσύνθεσης (Α), o ρυθμός διαπνοής (Ε) και η στοματική αγωγιμότητα (gs) μετρήθηκαν σε πλήρως αναπτυγμένα φύλλα της Dactylis glomerata L. κατά τη διάρκεια της αυξητικής περιόδου, ενώ υπολογίστηκε η στιγμιαία (WUE) και η ενδογενής (A/gs) αποτελεσματικότητα χρησιμοποίησης νερού. Στην αρχή της βλαστικής περιόδου και μέχρι τα μέσα Μαΐου η WUE ήταν υψηλότερη της A/gs. Στις αρχές καλοκαιριού όταν οι ενδείξεις υδατικής καταπόνησης των φυτών είναι πιο έντονες οι δύο δείκτες φαίνεται να συμπίπτουν. Τα δεδομένα παρέχουν ενδείξεις για την αριστοποίηση χρησιμοποίησης νερού με την έναρξη της ξηρής περιόδου οπότε η τιμή της gs εμφανίζεται χαμηλή και κατά το μάλλον ή ήττον σταθερή.
