Εκτίμηση της βοσκοφόρτωσης και διαχειριστικές προτάσεις για τα λιβάδια των πυρόπληκτων Δήμων της Πελοποννήσου
Οι πυρκαγιές του καλοκαιριού του 2007 στην Πελοπόννησο, εκτός από τις μεγάλες καταστροφές στα δάση, προκάλεσαν και σημαντικές ζημιές στις βοσκόμενες δασικές εκτάσεις και στην κτηνοτροφία. Μετά την καταστροφή, δημιουργήθηκε η ανάγκη για την καταγραφή της πίεσης της βόσκησης και τη διατύπωση διαχειριστικών προτάσεων για την αποκατάσταση των καμένων βοσκοτόπων. Για τους σκοπούς της έρευνας αποτυπώθηκε η βοσκοφόρτωση και απογράφηκαν οι βοσκόμενες δασικές εκτάσεις στους πυρόπληκτους Δήμους της Πελοποννήσου με τη χρήση Γεωγραφικών Συστημάτων Πληροφοριών, στατιστικών στοιχείων και δεδομένων κάλυψης/χρήσης γης του προγράμματος Corine Land Cover 2000. Η συνολική έκταση των βοσκοτόπων μειώθηκε μετά τις πυρκαγιές κατά 22% με τη μεγαλύτερη μείωση να εντοπίζεται στο νομό Ηλείας (46%). Στους έξι νομούς της Πελοποννήσου, η βοσκοφόρτωση αυξήθηκε μετά τις πυρκαγιές κατά 25%, με τις υψηλότερες τιμές να εμφανίζονται στους νομούς Ηλείας, Κορινθίας και Αχαΐας. Διαπιστώθηκε ότι τα καμένα θαμνολίβαδα και δασολίβαδα αποτελούνται κατά κύριο λόγο από πρινώνες και αναπτύσσονται κυρίως σε εδάφη από σκληρούς ασβεστόλιθους (54%). Με βάση αυτά τα δεδομένα προτείνεται η απαγόρευση της βόσκησης μέχρι να αποκατασταθεί η βλάστηση για 2 έτη στα ασβεστολιθικά και αλλουβιακά εδάφη και τουλάχιστον για 3 έτη στους υπόλοιπους εδαφικούς τύπους.
Διαχείριση βοσκόμενων δασικών εκτάσεων πυρόπληκτων περιοχών της Πελοποννήσου
Κάθε χρόνο περίπου 45.000 δασικές πυρκαγιές συμβαίνουν στην Ευρώπη και καταστρέφουν πάνω από 500.000 εκτάρια γης. Στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στην Πελοπόννησο, τον Αύγουστο του 2007 συνέβησαν καταστροφικές δασικές πυρκαγιές, όπου χάθηκαν ανθρώπινες ζωές, κάηκαν αγροτικά ζώα και καταστράφηκαν κατοικίες και χιλιάδες στρέμματα γεωργικών καλλιεργειών. Στα πλαίσια του έργου «Μελέτη Αποκατάστασης των Πυρόπληκτων Περιοχών», ανατέθηκε από το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, σε μέλη ΔΕΠ του ΑΠΘ, του ΕΘΙΑΓΕ/ Ινστιτούτα Δασικών Ερευνών και Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων και της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, η μελέτη της αποκατάστασης των καμένων δασικών οικοσυστημάτων και βοσκοτόπων. Η μελέτη έγινε σε έξι νομούς της Πελοποννήσου (Αρκαδίας, Αχαΐας, Ηλείας, Κορινθίας, Λακωνίας και Μεσσηνίας), που επλήγησαν από τις πυρκαγιές του Αυγούστου. Επίσης, σε συνεργασία με τις Δασικές και Νομαρχιακές Υπηρεσίες συλλέχθηκαν στοιχεία υπαίθρου και γραφείου, εργαλεία που είναι απαραίτητα για την εκτίμηση της κατάστασης των δασών, των δασικών εκτάσεων και των βοσκοτόπων, πριν και μετά από τις καταστροφικές πυρκαγιές. Στην παρούσα εργασία παρουσιάζονται ορισμένα από τα συλλεχθέντα στοιχεία από τις πληγείσες περιοχές της Πελοποννήσου (προϋπάρχουσα και υφιστάμενη κατάσταση των δασικών βοσκόμενων εκτάσεων, προτέρα και παρούσα βοσκοφόρτωση, κ.ά.) και διατυπώνονται προτάσεις ανόρθωσης και αποκατάστασης των περιοχών.
Ανάπτυξη μοντέλου για την επίδραση της φωτιάς στους βοσκότοπους και την εμφάνιση τάσεων ερημοποίησης
Η εργασία παρουσιάζει τη δομή ενός μοντέλου προσομοίωσης του κύκλου καύσης – βοσκής στους βοσκότοπους της Ελλάδας με στόχο την εξέταση της επίδρασης των σημαντικότερων παραγόντων που επιδρούν σε αυτόν, οδηγώντας συχνά στην υποβάθμιση των βοσκοτόπων και, σε ακραίες περιπτώσεις, στην ερημοποίησή τους. Το μοντέλο αποτελείται από επί μέρους υπο-μοντέλα που αφορούν την παραγωγή βοσκήσιμης ύλης, την απόληψη της βοσκήσιμης ύλης μέσω της βόσκησης αιγοπροβάτων, την επίδραση αυτής της απόληψης στην κατάσταση της βλάστησης που απομένει και την κατάσταση του βοσκοτόπου και το οικονομικό αποτέλεσμα για τον κτηνοτρόφο. Από το τελευταίο εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό το κίνητρο του τελευταίου για τη χρήση της φωτιάς. Η εκδήλωση αυτής αλλά και η ποσότητα της ετήσιας βροχόπτωσης υπολογίζονται με βάση πιθανότητες ώστε να δώσουν μία δυναμική μορφή στο μοντέλο, όπως συμβαίνει και στην πραγματικότητα. Ο χρήστης ορίζει τον αριθμό των ετών για τον οποίο επιθυμεί να συνεχισθεί η προσομοίωση. Επαναλαμβάνοντας την προσομοίωση πολλές φορές μπορεί εύκολα να υπολογίσει τα όρια βοσκοφόρτωσης κάτω από τα οποία μπορεί να επιτευχθεί ικανοποιητικό αποτέλεσμα χωρίς καταστροφικές συνέπειες. Στην παρούσα μορφή το μοντέλο έχει προγραμματισθεί σε Η/Υ με τη χρήση του προγραμματιστικού περιβάλλοντος Netlogo.
Η οικολογική διάσταση των δασικών πυρκαγιών στην Ελλάδα
Αν και η φωτιά αποτελεί ένα περιβαλλοντικό παράγοντα ενσωματωμένο στη λειτουργία των Μεσογειακών οικοσυστημάτων, η πρόσφατη δράση της, ενδέχεται να δημιουργεί προβλήματα σε είδη και συστήματα, τα οποία δεν έχουν εξελιχθεί υπό την επίδρασή της. Η γνώση της βιολογίας των ειδών και της οικολογίας των συστημάτων που αρχίζουν να πλήττονται καθίσταται πλέον επιτακτική ανάγκη.
Πρώτη καταγραφή εντόμων επιζήμιων στο Medicago strasseri, ένα θάμνο ενδημικό της Κρήτης
Το Medicago strasseri Greuter, Matthäs & Risse, ένα από τα τρία θαμνώδη είδη του γένους Medicago, είναι ενδημικό της Κρήτης. Οι βιότοποι του εντοπίζονται σε φαράγγια και γκρεμνούς και σε μια νησίδα ΒΔ της πόλης του Ηρακλείου ώστε να χαρακτηρίζεται αποκλειστικό χασμόφυτο. Επτά taxa εντόμων επιζήμιων για το M. strasseri καταγράφονται για πρώτη φορά παγκοσμίως σε αυτή τη μελέτη. Tα παρακάτω: Icerya purchasi Maskell (Homoptrera: Margarodidae), Bruchidius sp. Ol. (Coleoptera: Bruchidae), Apion sp., (Coleoptera: Curculionidae), Aphis craccivora Koch (Homoptera: Aphididae), Thysanoptera, Lepidoptera και Diptera. Το I. purchasi βρέθηκε να προσβάλλει βλαστούς, το Bruchidius sp. τα σπέρματα και τα Thysanoptera βρέθηκαν εντός ανθέων. Το A. craccivora, Apion, Lepidoptera και Diptera τρέφονταν επί των φύλλων. Περαιτέρω έρευνα θα πρέπει να γίνει για να μελετηθεί η βιολογία και η ζημιά που προκαλούν τα ανωτέρω είδη στο M. strasseri καθ’ όσο οι πληθυσμοί του είναι περιορισμένοι και σύμφωνα με τα κριτήρια της IUCN θεωρείται τρωτό είδος – vulnerable (VU).
