Ανόρθωση ποολίβαδων της ψευδαλπικής ζώνης στον Εθνικό Δρυμό Οίτης
Τα ποολίβαδα της ψευδαλπικής ζώνης του Εθνικού Δρυμού Οίτης έχουν υποβαθμιστεί εξαιτίας της διακοπής των παραδοσιακών χρήσεων γης και συγκεκριμένα της νομαδικής προβατοτροφίας, της περιοδικής καύσης των ανεπιθύμητων φυτών και της καυσοξύλευσης, με κύρια χαρακτηριστικά την επικράτηση ανταγωνιστικών ειδών και, κυρίως, την εισβολή του νανόκεδρου (Juniperus communis ssp.nana). Σκοπός της έρευνας ήταν η μελέτη των χειρισμών που εφαρμόστηκαν σε απομίμηση των παραδοσιακών αυτών δραστηριοτήτων για τη χλωριδική ανόρθωση των ποολίβαδων. Συγκεκριμένα, το φθινόπωρο του 2013 έγινε προδιαγραμμένη καύση του νανόκεδρου και το φθινόπωρο του 2014 κοπή των ανταγωνιστικών ποωδών φυτών. Επιπλέον, σε περιοχή εκτός πυρήνα του Δρυμού που βόσκεται από πρόβατα διακρίθηκαν περιοχές με τρεις εντάσεις βόσκησης (έντονη, μέτρια, ελαφριά). Σε όλες αυτές τις θέσεις τοποθετήθηκαν την άνοιξη του 2015 τριάντα τρία (33) ζεύγη προστατευμένων και ελεύθερων στη βόσκηση δειγματοληπτικών επιφανειών. Τον Ιούλιο του 2015, έγιναν οπτικά εκτιμήσεις της κάλυψης και της σύνθεσης της βλάστησης, ενώ η βιομάζα μετρήθηκε με κοπή σε τετράγωνα πλαίσια και το 2016. Με εξαίρεση την καύση, η κοπή και η βόσκηση δεν είχαν αξιόλογη επίδραση στην κάλυψη της βλάστησης, ενώ η σύνθεση επηρεάστηκε από όλους τους χειρισμούς. Αντίθετα η βιομάζα επηρεάστηκε στατιστικά σημαντικά από την καύση και τη βόσκηση. Συμπεραίνεται, ότι για την ανόρθωση των ποολίβαδων στον Εθνικό Δρυμό Οίτης θα πρέπει να επιτραπεί η κανονική βόσκηση αγροτικών ζώων στον πυρήνα του Δρυμού, συμπεριλαμβανόμενης και της εφαρμογής της προδιαγραμμένης καύσης για τον έλεγχο της εξάπλωσης του νανόκεδρου.
Διαχρονική καταγραφή και χαρτογράφηση της μεταβολής της βοσκοφόρτωσης στο Εθνικό Πάρκο Δαδιάς-Λευκίμμης-Σουφλίου
Η υψηλή ετερογένεια του τοπίου στο Εθνικό Πάρκο Δαδιάς – Λευκίμμης – Σουφλίου (ΕΠ) αποτελεί σημαντική οικολογική αξία και οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη διαχρονική άσκηση συστημάτων εκτροφής που στηρίζονται στη βόσκηση αλλά και άλλων παραδοσιακών ανθρώπινων δραστηριοτήτων στην περιοχή αυτή. Ωστόσο, τις τελευταίες δεκαετίες τεκμηριώνεται μείωση ετερογένειας του τοπίου, με συνεχή επέκταση των δασοσκεπών εκτάσεων σε βάρος των ανοιχτών περιοχών, ενώ παρατηρείται παράλληλη μείωση των συστημάτων εκτροφής που στηρίζονται στη βόσκηση. Στόχος αυτής της εργασίας ήταν η καταγραφή και χαρτογράφηση της μεταβολής της βοσκοφόρτωσης κατά την περίοδο 1999 – 2016, μέσω δομημένων συνεντεύξεων που διενεργήθηκαν στο σύνολο των κτηνοτρόφων του ΕΠ. Αν και η βοσκήσιμη περιοχή μεταξύ των ετών 1999 και 2016 παρέμεινε σχετικά παρόμοια σε έκταση, παρατηρήθηκε έντονη μείωση της βοσκοφόρτωσης σε όλο το ΕΠ. Σε ένα ποσοστό 21% της έκτασης του ΕΠ, η μείωση αυτή ξεπέρασε το 30%, ενώ σε ένα ποσοστό έκτασης 23% του ΕΠ η μείωση διακυμάνθηκε μεταξύ 10-30%. Η παρακολούθηση των μεταβολών της κτηνοτροφικής δραστηριότητας και της δάσωσης του τοπίου είναι απαραίτητες ενέργειες για την κατανόηση της δυναμικής του φαινομένου μείωσης της ετερογένειας και τη λήψη των αναγκαίων μέτρων για τη διατήρηση της, προς όφελος της τοπικής βιοποικιλότητας και των οικοσυστημικών υπηρεσιών του ΕΠ.
Συμπεριφορά βόσκησης προβάτων στο ορεινό λιβάδι Θεοδωριάνων με τη χρήση τεχνολογίας GPS/GIS
Στα λιβάδια η ανομοιόμορφη κατανομή της βόσκησης επηρεάζει αρνητικά το λιβαδικό οικοσύστημα. Η μελέτη των παραγόντων που επηρεάζουν τη χωρική κατανομή της βόσκησης αποτελεί χρήσιμο εργαλείο τόσο για τους κτηνοτρόφους όσο και για τους διαχειριστές των λιβαδικών εκτάσεων, για να εφαρμόσουν κατάλληλες πρακτικές ώστε να αποφύγουν ή μετριάσουν σημαντικά τις αρνητικές συνέπειες της ανομοιόμορφης βόσκησης. Σκοπός της έρευνας ήταν ο προσδιορισμός της συμπεριφοράς βόσκησης των προβάτων στο ορεινό – υπαλπικό λιβάδι Θεοδωριάνων Άρτας με τη συνδυαστική χρήση τεχνολογίας GIS και GPS. Σε ένα θηλυκό πρόβατο από κάθε ένα από επτά διαφορετικά κοπάδια προβάτων τοποθετήθηκε μία συσκευή GPS για την καταγραφή της γεωγραφικής θέσης των ζώων σε χρονικά διαστήματα των 30 λεπτών κατά την περίοδο Ιουνίου – Ιουλίου του 2014. Από την έρευνα διαπιστώθηκε ότι τα πρόβατα προτιμούν να βόσκουν σε περιοχές έως 500 m σε ευθεία απόσταση από το χώρο σταβλισμού τους διανύοντας ημερησίως, κατά μέσο όριο, μια διαδρομή 3617 m στο λιβάδι. Με βάση τη χωρική κατανομή της βόσκησης προσδιορίστηκε ποσοτικά η ένταση βόσκησης (σε μζμ/ha), η οποία στις περιοχές πλησίον των θέσεων σταβλισμού ήταν ιδιαίτερα αυξημένη. Από τη συσχέτιση των σημείων βόσκησης με το ψηφιακό μοντέλο εδάφους και τη χρήση της τεχνολογίας GIS, βρέθηκε ότι τα πρόβατα έχουν την ικανότητα να βοσκήσουν σε ιδιαίτερα απότομες κλίσεις εδάφους έως και άνω του 80%. Τα αποτελέσματα της έρευνας δείχνουν ότι στα ορεινά λιβάδια η τοπογραφία του εδάφους επηρεάζει σημαντικά τη συμπεριφορά βόσκησης των ζώων.
Εκπαιδευτικά Προγράμματα Αειφορικής Διαχείρισης των Βοσκοτόπων Οίτης και Καλλίδρομου στο Πλαίσιο του Έργου LIFE11 NAT/GR/1014 “ForOpenForests”
Η γεωργία αποτελεί τη βασική κινητήρια δύναμη που επηρεάζει τη βιοποικιλότητα στην Ευρώπη, και κατ’ επέκταση και στην Ελλάδα, διαμορφώνοντας διαχρονικά τα τοπία στο φυσικό περιβάλλον. Σημαντικό ποσοστό της ελληνικής αγροτικής παραγωγής προέρχεται από την κτηνοτροφία, η οποία αποτελεί έναν από τους πιο δυναμικούς παραγωγικούς τομείς της Ελλάδας. Η διαρκής και άμεση υποστήριξη από το επιστημονικό δυναμικό της χώρας κρίνεται ένας από τους πλέον βασικούς παράγοντες για την ορθολογική ανάπτυξή της. Το Ινστιτούτο Μεσογειακών Δασικών Οικοσυστημάτων (ΙΜΔΟ), στο πλαίσιο του έργου LIFE11NAT/GR/1014 “ForOpenForests”, υλοποίησε σειρά προγραμμάτων κατάρτισης των κοινωνικών εταίρων (αγρότες, κτηνοτρόφοι, μελισσοκόμοι κ.ά.) στην αειφορική διαχείριση των βοσκοτόπων σύμφωνα με τους σκοπούς και τα αποτελέσματα του εν λόγω προγράμματος. Για τον σκοπό αυτό πραγματοποιήθηκαν διήμερα ή τριήμερα σεμινάρια ήδη στον Μώλο, στα Λουτρά Υπάτης, στην Αμφίκλεια, στο Νεοχώρι Υπάτης και στο Ελευθεροχώρι Φθιώτιδας κατά τα έτη 2016 και 2017. Οι θεματικές ενότητες των σεμιναρίων αφορούσαν στην ολοκληρωμένη διαχείριση των ορεινών βοσκοτόπων, στην προστασία των βοσκοτόπων και την εκτατική κτηνοτροφία, στις άριστες πρακτικές εκτροφής των ζώων και προαγωγή των ζωικών προϊόντων, στη διαχείριση της βόσκησης για την προστασία-διατήρηση των οικοτόπων και στην αξιοποίηση της χλωριδικής ποικιλότητας των λιβαδιών. Συμπερασματικά, με την αξιοποίηση των διαθέσιμων φυσικών πόρων της χώρας, με την εργατικότητα και την δημιουργικότητα των ελλήνων κτηνοτρόφων, η κτηνοτροφία θα γίνει περισσότερο ανταγωνιστική και θα αναδειχθεί η ταυτότητα και η ποιότητα των ιδιαίτερων χαρακτηριστικών των ελληνικών προϊόντων ζωικής προέλευσης.
Διαχειριστικά Σχέδια Βόσκησης: Η πρόκληση της πρώτης συστηματικής καταγραφής των «βoσκήσιμων γαιών» στην Ελλάδα
Η λεπτομερής καταγραφή των «βοσκήσιμων γαιών» της χώρας αποτελεί ένα χρόνιο δυσεπίλυτο πρόβλημα, αφού πρόκειται για αρχαία ημι-φυσικά μεσογειακά οικοσυστήματα με τεράστια χωρική ποικιλότητα και μωσαϊκό αλληλένδετων ενδιαιτημάτων και χρήσεων γης. Στόχος της εργασίας είναι η σύγκριση των εκτάσεων των βοσκοτόπων που καταγράφηκαν διαχρονικά στη χώρα και μπορούν να συμπεριληφθούν στα Διαχειριστικά Σχέδια Βόσκησης (Δ.Σ.Β.), των οποίων η εκπόνηση αναμένεται να ξεκινήσει το φθινόπωρο του 2018. Χρησιμοποιήθηκαν στοιχεία των ΥΠΑΑΤ, ΕΛ.ΣΤΑΤ., ΟΠΕΚΕΠΕ και Corine Land Cover, και με τη χρήση γεωχωρικών εργαλείων εντοπίστηκαν φωτοερμηνευτικά οι διαφορές, καθώς και οι λόγοι που οι εκτάσεις απογράφονταν διαφορετικά μέχρι σήμερα. Με βάση την κατάταξη του Corine Land Cover διαμορφώθηκαν τέσσερα σενάρια εκτάσεων τα οποία αξιολογήθηκαν συγκριτικά σε ορεινές, ημιορεινές και νησιωτικές περιοχές και εντοπίστηκε η αδυναμία δημιουργίας ενός γενικού κανόνα προεπιλογής. Εκτιμήθηκε ότι οι «βοσκήσιμες γαίες» της χώρας δύναται να υπερβαίνουν τα πενήντα εκατομμύρια στρέμματα. Σημαντικοί παράγοντες για την ακριβή καταγραφή τους είναι η λεπτομερής χαρτογράφηση της βλάστησης στο πεδίο, καθώς και η αποτύπωση των πρακτικών εκτατικής ή/και μετακινούμενης κτηνοτροφίας κάθε περιοχής. Τα Δ.Σ.Β. αποτελούν θεμελιώδες και απαραίτητο εργαλείο οργάνωσης της κτηνοτροφίας κατά χώρο και χρόνο καθώς και για την άσκηση μακρόπνοης αγροτικής πολιτικής που έχει ανάγκη η χώρα μας.
